Ordo Prophetarum

Drama litúrxico do século XII

Magnis prophetae uocibus

uenire Christum nuntian

Laetae salutis praeuia

qua nos redemit gratia.

Hinc mane nosrum promicat

et corda laeta exaestuant,

cum uox fidelis personat

praenutiatrix gloriae.

Aduentus hic primus fuit,

punire quo non saeculum

uenit, sed ulcus tergere,

saluando quod perierat.

At nos secundus praemonet

adesse Christum ianuis,

sanctis coronas reddere

caelique regna pandere.

Aeterna lux promittitur

sidusque saluans promitur;

iam nos iubar praefulgidum

ad ius uocat celestium.

Te, Christe, solum quaerimus

uidere, sicut est Deus,

ut perpes haec sit uisio

perenne laudis canticum.

Amen.

Omnes:

Video:

Ordo Prophetarum no portal do Consello da Cultura Galega

Organistrum, laúde, vyolas e canon construídos por F. Luengo e César Arias, a partires do Pórtico da Gloria

Arpa construída por F. Luengo, a partires do Pórtico da Gloria

Citola e vyola grande construídas por F. Luengo a partir das ménsulas do Pazo de Xelmírez.

Guitarra mourisca construída por Carlos Paniagua

Tambor construído por Víctor Barral

Praecentor

Israel

Moisés

Isaías

Xeremías

Daniel

Abacuc

David

Raíña de Saba

Balaam

Simeón

Isabel

Xoán Bautista

Virxilio

Nabucodonosor

Sibila

Xurxo Varela

Luís Martínez

Martín Viaño

Oscar MAto

José María Ares

Diego Neira

José M Abeleira

Malena Pazos

Mª del Rosario Pita

Pablo Mato Collazo

Diego Blázquez

Elena Sobrino

Carlos A. Esteban

Nacho Suárez

Alfredo López Moure

María Giménez

Instrumentos do Ordo Prophetarum

Equipo técnico:

Francisco Luengo

Miro Moreira

Manuel Castiñeiras

Clotilde Vaello

Inés Rodriguez e Fannybell

Puri Pereira, María Illobre e Raquel Fidalgo

Parolas

Felipe Sar

Dirección artística, transcripción e adaptación

Mestre de Coro

Asesoría artística

Vestiario

Perruquería

Maquillaxe

Transportes

Producción

            En Decembro de 2004 tivo lugar a estrea do drama litúrxico "Ordo Prophetarum". Represéntase desde aquela cada Nadal na Catedral de Santiago de Compostela.

        O Ordo Prophetarum é un drama litúrxico medieval do ciclo de Nadal. A diferencia doutras obras similares, non ten a súa orixe na dramatización dun episodio bíblico, senon nun fragmento dun sermón atribuido a San Agustin. Nunha especie de xuízo, profetas de distintas épocas e procedencias acoden á chamada dun “Praecentor” para dar testemuña da chegada de Xesucristo, o Mesías.

       Unha das principais motivacións de ACTUS para a realización do Ordo Prophetarum reside na vinculación desta obra co Pórtico da Gloria da catedral de Santiago de Compostela. Segundo as teses do profesor Serafín Moralejo, que identifica diferentes esculturas do pórtico con persoaxes do drama, nel están presentes a meirande parte dos profetas, incluídos os pagáns, nomeados nos diferentes textos que recollen o Ordo Prophetarum. A aparición dos profetas no Pórtico ordénase seguindo un criterio espacial que sitúa ao visitante, non coma un espectador do drama, senon coma unha persoaxe máis no medio das efixies proféticas,  envolto por ese séquito que o invita a dar tamén a súa testemuña.

        A interpretación que propón ACTUS parte dunha versión do Ordo Prophetarum que data do século XII, conservada no mosteiro de San Marcial de Limoges, actualmente na Biblioteca Nacional de París. O drama enriquécese con pezas tematicamente afíns, entre outras a cantiga 422 de Affonso X, “O Sabio”, ou a Égloga IV do poeta Virxilio.

        Os instrumentos do Pórtico da Gloria conforman a “orquestra” da representación. A súa colocación no arco central tradúcese nunha disposición en semicírculo dos xograres no altar da catedral. Os instrumentos foron construidos por César Arias e Francisco Luengo a partires do labor de investigación deste último.

        O Pórtico da Gloria proporciona ademáis unha valiosísima información sobre as vestiduras, atributos e aspecto dos profetas, complementando visualmente as descripcións doutras fontes.

Iudea incredula,

cur manes adhuc inuerecunda?

Omnes:

Velaquí a Sibila Eritrea,

pitonisa da paganía,

que previu a chegada de Cristo.

Vera pande jam, Sibila

que de de Christo prescis signa?

Madre de Deus, ora

por nos teu Fill´essa ora.

U verra na carne

que quis fillar de ty, Madre

joyga-lo mundo

cono poder de seu Padre.

Madre de Deus…

E u el a todos

pareçerá mui sannudo,

enton fas-elle’enmente

de como foi coçebudo.

Madre de Deus…

E en aque dia,

quand’elle for mais irado,

fais-lle tu emente

com’en ti foi enserrado.

Madre de Deus…

U verás dos santos

as compannas espantadas

mostra-ll’as tas tetas

santas que ouv’el mamadas.

Madre de Deus…

U ao juiyzio

todos, per com’é escrito,

verrán, di-lli como

con el fugisti a Egito.

Madre de Deus…

U leixarán todos

os viços e as requezas,

di-lle que sofriste

con el(e) muitas pobrezas.

Madre de Deus…

U queimará fogo

serras (e) vales e montes,

di com’en Egipto

non achast’aguas nen fontes.

Madre de Deus…

U verás os angeos

estar ant’ele tremendo,

di’lle quantas vezes

o tu andast’ascondendo.

Madre de Deus…

U dirán as tronpas:

“Mortos, levade-vos logo”,

di-ll’u o perdiste

que ta coita non foy jogo.

Madre de Deus…

U será o ayre

de fog’e de suffr’aceso

di-ll’a mui gran coita

que ouviste pois foi preso.

Madre de Deus…

U verrá do çeo

sõo mui fort’e rogido

di-ll’o que soffriste

u d’açoutes foi ferido.

Madre de Deus…

U terrán escrito

nas frontes quanto fezeron,

di-ll’o que soffriste

quand’o ena cruz poseron.

Madre de Deus…

E quando ss’iguaren

montes (e) vales e chaõs,

di-ll’o que sentiste

u lle pregaron as mãos.

Madre de Deus…

E u o sol craro

tornar mui negro de medo,

di-ll’o que sentiste

u beveu fel e azedo.

Madre de Deus…

E du o mar grande

perderá sa semellança,

di-ll’o que sofriste

u lle deron cona lança.

Madre de Deus…

E u as estrelas

caeren do firmamento,

di-ll’o que sentiste u

(foi) posto monumento.

Madre de Deus…

E du o inferno

levar os que mal obraron,

di-ll’o que se(n)tiste

u o sepulc(r)o guardaron.

Madre de Deus…

E u todo-los Reys

foren ant’el omildosos,

di-lle como vees

deles dos mais poderosos.

Madre de Deus…

E u mostrar ele

todo’estes grandes pavores,

fas com’avogada,

ten voz de nos pecadores.

Madre de Deus…

Que polos teus rogos

nos lev’ao parayso

seu, u alegria

ajamos por senpr’e riso.

Madre de Deus, ora

por nos teu Fill’essa ora.

Praecentor:

Chamada:

Resposta:

Hodie scietis

quia veniet Dominus

et mane videbitis

gloriam eius.

Omnes:

Praecentor:

Chamada:

Resposta:

Nabucodonosor,

rei de Babilonia,

que someteu

os seus soños

ao escrutinio de Daniel.

Age, fare, os lagene

que de Christo nosti uere

Nabucodonosor prophetiza,

auctorem omnium auctoriza.

Cum reuisi

tres quos misi

uiros in incendium,

uidi iustis

incombustis

mixtum Dei filium.

Uiros tre in ignem misi,

cuartum cerno prolem Dei.

Chega Virxilio, o altísimo poeta pagán

que anunciou a vinda de Xesús.

Vates, Maro, gentilium,

da Christo testimonium!

Ultima Cumaei uenit iam carminis aetas;

Magnus ab integro saeclorum nascitur ordo

Iam redit et Uirgo redeunt Saturnia regna

Iam oua progenies caelo demittitur alto.

Tu modo nascenti puero. quo ferrea primum

desinet ac toto surget gens aurea mundo,

Casta faue Lucina: tuus iam regnat Apolo

Teque adeo decus hoc aeui, te consule inibit,

Pollio, et incipient magni procedere menses

te duce, si qua manent sceleris uestigia nostri

inrita perpetua soluent formidine terras.

ille deum uitam accipiet diuisque uidebit

permixtos heroas et ipse uidebitur illis,

pacatumque reget patriis uirtutibus urbem.

(Égloga IV, 4-17)

Ecce polo demissa sola noua progenies est.

Praecentor:

Chamada:

Resposta:

Este é Xoan, aquel que verteu sobre Xesús

a auga lustral do Xordán,

recoñecéndoo como Mesías

cando a pomba desceu sobre

o Fillo de Deus.

Dic, Baptista

uentris cista clausus

Qua dedisti causa

Christo plausus?

Cui dedisti gaudium

profer et testimonium?

Venit talis

salutaris

cuius non sum etiam

tam benignus

ut sim ausus

soluere corrigiam.

Praecentor:

Chamada:

Resposta:

Velaí vén Isabel, muller vedraña,

que deu a Zacarías un fillo nomeado Xoán.

Illud, Helisabeth, in medium,

de Domino profer eloquium!

Quid est rei

quod me mei

mater heri uisitat?

Nam ex eo,

uentre meo

letus infans palpitat.

Praecentor:

Chamada:

Resposta:

Elisabeth

Simeón, home xusto e piadoso,

recoñeceo

no templo de Xerusalén

ao unxido do Señor,

bendeciuno mais predíxolle

a María moitas coitas.

Nunc Simeon adueniat,

qui responsum acceperat,

qui non haberet terminum

donec uideret Dominum.

Lumen ad revelationem gentium:

et gloria plebis tuae Israel.

Nunc me dimittas, Domine.

finire uitam in pace.

Lumen ad revelationem…

Quia mei modo cernunt oculi

Lumen ad revelationem…

quem misisti

hunc mundum pro salute populi.

Lumen ad revelationem…

Gloria Patri et Filio

et Spiitui Sancto

sicut erat in principio,

et nunc, et semper,

et in saecula seculorum.

Amen.

Simeon

Praecentor:

Chamada:

Antiphona

Resposta:

Antiphona:

Antiphona:

Antiphona:

Eis, Balaam, o adiviño

detido polo anxo do Señor,

cando se dirixía ao encontro de Balac,

rei moabita.

Dic tu, Balaam, filius Beor,

propheta moabitarum:

Da Christo testimonium!

Orietur stella ex Iacob,

et consurget uirga de Israel

et percutiet duces Moab

uastabitque omnes filios Seth.

Balaam

Praecentor:

Chamada:

Resposta:

Atendede á xentil Raíña de Saba,

que visitou a Salomón

para lle render homenaxe

e bañarse na súa sabedoría.

Sapientiae Salomonis,

Regina Saba

uera pandet iam.

Regina austri surget in iudicio

cum generationes ista,

et condemnauit eam:

quia uenit a finibus terre,

audire sapientiam Salomonis,

et ecce plus quam Salomon hic.

Regina Saba

Praecentor:

Chamada:

Resposta:

Convosco David fillo de Xesé,

da tribu de Xudá,

pastor, músico, vencedor do mal

e glorioso rei.

Dic tu, David, de nepote,

causas que sunt tibi note?

Universus

grex conuersus

adorabit Dominum,

qui futurum seruiturum

omne genus hominum.

Dixit Dominus Domino meo:

sede a dextris meis.

David

Praecentor:

Chamada:

Resposta:

Vede a Habacuc,

profeta menor de Israel,

censor da idolatría.

Abacuc, regis celestis,

nunc ostende quod sis testis!

Et expectaui,

mox expaui

metu mirabilium,

opus tuum

interduum

corpus animalium.

Habacuc

Praecentor:

Chamada:

Resposta:

Chega Daniel, o mozo hebreo.

prefiguración de Cristo,

que foi salvado dos leóns.

Daniel, indica,

uoce prophetica,

facta dominica.

Rex in aeternum vive.

Sanctus Sanctorum ueniet,

et unctio deficiet.

Ecce uenit

Sanctus ille

sanctorum santissimus

que rex iste

iubet coli

potens et fortissimus.

Sanctus Sanctorum ueniet,

et unctio deficiet.

Rex in aeternum vive.

Daniel

Praecentor:

Chamada:

Omnes:

Resposta:

Omnes:

Hodie scietis

quia veniet Dominus

et mane videbitis

gloriam eius.

Omnes:

Aquí vén Xeremías,

eterno perseguido,

quen predixo a ruina de Xerusalén

e o cativerio en Babilonia.

Huc accede, Ieremias:

dic de Christo prophetias!

Sic est.

Hic est

Deus noster

sine quo non erit alter.

Ieremias

Praecentor:

Chamada:

Resposta:

Comparece o Profeta Isaías,

que denunciou a corrupción dos costumes,

que por tres veces anunciou a Emmanuel.

Isaías, verum qui scis,

ueritatem cur non dicis?

Est necesse

Uirgam Iesse

de radice prouehi

flos deinde

surget inde,

qui est spiritus Dei.

Isaias

Praecentor:

Chamada:

Resposta:

Velaquí a Moyses,

pratriarca a quen Deus confiou

a misión de liberar ao seu pobo

en longa travesía polo deserto.

Legislator huc propinqua,

et de Christus prome digna!

Dabit Deus uobis vatem;

huic ut mihi aurem date,

qui non audit hunc audientem,

expellitur sua gente.

Moyses

Praecentor:

Chamada:

Resposta:

Este e o povo de Israel

da linaxe de Xacob,

da estirpe da que nacerá O Mesías

Israel, uir lenis, inque?

De Christo (quid) nosti firme?

Dux de Iuda non tollitur

donec adsit qui notetur.

Salutare Dei uerbum

expectabunt gentes mecum.

Israel

Praecentor:

Chamada:

Resposta:

Himnus

Praecentor:

Omnes gentes

congaudentes

dent cantus leticiae!

Deus homo fit

de domo David,

natus hodie.

O Iudei,

uerbum Dei

qui negatis hominem

uestre leges,

testem regis

audite per ordinem.

Et uos, gentes,

non credentes

peperisse uirginem,

uestre gentis,

documentis,

pellite caliginem.